Ασημίνα Φρατζέσκου
Επετειακός Ιστορικός Χάρτης της Διοικούμενης Ζώνης Σμύρνης (1919-1922)
Το Μάιο στη Θεσσαλονίκη έλαβε μέρος το 14ο Διεθνές Συνέδριο της Παγκόσμιας Χαρτογραφικής Εταιρείας “Ψηφιακές Προσεγγίσεις στην Χαρτογραφική Κληρονομιά” (14th ICA Conference «Digital Approaches to Cartographic Heritage»). Μεταξύ των 40 εργασιών που παρουσιάστηκαν από τις 21 συμμετέχουσες χώρες, ξεχώρισε η εργασία της ελληνικής συμμετοχής: Απεικόνιση του Ελληνισμού της «Διοικούμενης Ζώνης Σμύρνης» στις αρχές του 20ου αιώνα (1919 – 1922), συνδυάζοντας ιστορικούς χάρτες με κείμενα (Depicting the Greek communities in “Smyrna Zone”, Asia Minor at the beginning of 20th century (1919 – 1922), combining historical maps with textual data). Η παρουσίασή της ανέδειξε μια ιστορική πραγματικότητα που προφανώς η πλειοψηφία της αίθουσας αγνοούσε· την ελληνικότητα της Μικράς Ασίας για σχεδόν 3 χιλιετίες έως την στιγμή της Μεγάλης Καταστροφής.
Αυτή η άγνοια της πραγματικότητας όσο αναμενόμενη είναι για τους ξένους, τόσο αδικαιολόγητη και θλιβερή παραμένει για τους Έλληνες.
Ακολουθώντας κατά γράμμα τους κανόνες της χαρτογραφικής επιστήμης, δημιουργήθηκε ένας σύγχρονος-θεματικός-ιστορικός χάρτης που απεικονίζει τις ελληνικές κοινότητες στη «Διοικούμενη Ζώνη Σμύρνης», όπως αυτή προέκυψε με τη Συνθήκη των Σεβρών (10.8.1920), από την Κατοχή της Σμύρνης στις 15 Μαΐου 1919 από τις ελληνικές δυνάμεις έως τη Μικρασιατική Καταστροφή (13-22.9.1922).
Εκτός από τις ελληνικές κοινότητες και τα στατιστικά στοιχεία τους, ο χάρτης παρουσιάζει τους αρχαίους οικισμούς, τα εκκλησιαστικά κέντρα και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τον Ελληνισμό. Ενδεικτικά, επιτεύχθηκε η συγκέντρωση, η ταυτοποίηση, η ψηφιοποίηση και τέλος η παρουσίαση δεδομένων για 237 οικισμούς με ελληνικό πληθυσμό, 175 από τους οποίους με τουλάχιστον μία εκκλησία, 160 από τους οποίους με τουλάχιστον ένα σχολείο πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και 87 τοποθεσίες, οι περισσότερες από τις οποίες κυριαρχήθηκαν από ελληνικά φύλα (Αιολείς, Ίωνες) κατά την αρχαιότητα. Επιπρόσθετα, εμφανίζεται η διοικητική διαίρεση της εποχής (σαντζάκια, καζάδες), το οδικό/σιδηροδρομικό και υδρογραφικό δίκτυο, καθώς και στοιχεία της τοπογραφίας της περιοχής.
Τέλος, δίνονται αναλυτικά στοιχεία για τα πληθυσμιακά μεγέθη των καζάδων, τις ορδόδοξες εκκλησίες της Σμύρνης, τα γυμνάσια που λειτούργησαν κατά το τελευταίο σχολικό έτος πριν την Καταστροφή, την καταγραφή των εκτοπισμένων κατά τον Πρώτο Διωγμό του 1914 και τέλος, τις χιλιομετρικές αποστάσεις των μεγαλύτερων κέντρων από τη Σμύρνη.
Ελληνισμός Διοικούμενης Ζώνης Σμύρνης (1919-1922)
Ο χάρτης συντάχθηκε στη Θεσσαλονίκη το διάστημα Νοέμβριος 2018 – Μάιος 2019 στο πλαίσιο της συνεργασίας του Διπλωματούχου Αγρονόμου Τοπογράφου Μηχανικού Ευάγγελου Βουλγαράκη με το Εργαστήριο Χαρτογραφίας και Γεωγραφικής Ανάλυσης (CartoGeoLab) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
