Η Ιαπωνία, μια χώρα γνωστή για τη σεισμική της δραστηριότητα και την επιρρέπειά της σε τσουνάμι, έγινε για άλλη μια φορά το επίκεντρο μιας εντυπωσιακής επιστημονικής ανακάλυψης. Μια ομάδα γεωφυσικών εντόπισε έναν εξαιρετικά σπάνιο σεισμό αργής εξέλιξης (slow-slip earthquake), βαθιά στον ωκεανό, στην περιοχή του ρήγματος Nankai – ένα από τα πιο επικίνδυνα υποθαλάσσια ρήγματα στον κόσμο.
Τι είναι οι σεισμοί αργής εξέλιξης και γιατί έχουν σημασία
Σε αντίθεση με τους συνηθισμένους σεισμούς, που απελευθερώνουν τεράστια ποσά ενέργειας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα προκαλώντας έντονες δονήσεις, οι σεισμοί αργής εξέλιξης διαρκούν εβδομάδες ή και μήνες. Η μετατόπιση των τεκτονικών πλακών γίνεται εξαιρετικά αργά – μόλις μερικά χιλιοστά την ημέρα – και ως εκ τούτου περνούν σχεδόν απαρατήρητοι.
Αυτός ο τύπος σεισμού είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος γιατί:
- δεν προκαλεί σεισμικό συναγερμό, καθώς οι παραδοσιακοί αισθητήρες δεν τον ανιχνεύουν εύκολα.
- μπορεί να αποσυμπιέσει ή να ενεργοποιήσει άλλα σημεία του ρήγματος, οδηγώντας σε πιο καταστροφικούς σεισμούς.
- συχνά προηγείται μεγαλύτερων γεγονότων, όπως απέδειξε η νέα έρευνα για την Ιαπωνία.
Η ανακάλυψη κάτω από τη θάλασσα
Ο αργός σεισμός καταγράφηκε για πρώτη φορά το 2015 και επαναλήφθηκε το 2020. Η κίνηση παρατηρήθηκε 50 χιλιόμετρα ανοιχτά της Χερσονήσου Kii και εξαπλώθηκε υποθαλάσσια κατά μήκος 30 χιλιομέτρων, φτάνοντας μέχρι την υποθαλάσσια τάφρο.
Η παρακολούθηση έγινε μέσω ενός πρωτοποριακού δικτύου γεωτρυπανικών σταθμών (borehole observatories), που τοποθετήθηκαν σε μεγάλο βάθος κάτω από τον βυθό. Οι αισθητήρες αυτοί καταγράφουν με ακρίβεια:
- Πίεση υγρών
- Κλίση των τεκτονικών πλακών
- Συσσώρευση τάσης στο ρήγμα
Υγρά υπό πίεση: το κλειδί στη συμπεριφορά του ρήγματος
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο που προέκυψε από την έρευνα είναι ο ρόλος των ρευστών που βρίσκονται εντός του ρήγματος. Όταν η πίεση αυτών των υγρών αυξάνεται υπερβολικά, το ρήγμα γίνεται πιο ευάλωτο στη μετακίνηση, χωρίς να “σπάσει” καταστροφικά. Αυτό εξηγεί γιατί κάποια σημεία του ρήγματος «γλιστρούν» αργά αντί να σπάνε βίαια.
Ο καθηγητής Demian Saffer, επικεφαλής της μελέτης, σημειώνει πως «αυτές οι ήπιες μετατοπίσεις μας δίνουν μοναδική εικόνα για το πώς λειτουργεί η επιφάνεια των πλακών μεταξύ μεγάλων σεισμών».
μπορεί αυτό να σώσει ζωές;
Απόλυτα. Αν κατανοήσουμε πώς συμπεριφέρονται τα ρήγματα πριν από έναν μεγάλο σεισμό ή τσουνάμι, μπορούμε να βελτιώσουμε αισθητά τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Και κάθε λεπτό μετράει, όταν οι ακτές απειλούνται από κύματα ύψους δεκάδων μέτρων.
Το παράδειγμα του Nankai δίνει ώθηση στην εγκατάσταση αντίστοιχων παρατηρητηρίων σε άλλες επικίνδυνες περιοχές όπως:
- Η ζώνη Cascadia στις ΗΠΑ, που παραμένει σιωπηλή αλλά δυνητικά καταστροφική
- Η Χιλή και η Ινδονησία, περιοχές με μεγάλη ιστορία σε σεισμούς και τσουνάμι
Η Ιαπωνία μας διδάσκει και μας προειδοποιεί
Το 1946, η Ιαπωνία βίωσε τον τρομερό σεισμό του Nankai, με πάνω από 1.300 νεκρούς. Η νέα έρευνα δείχνει ότι τέτοια γεγονότα δεν είναι απλώς ιστορικές αναφορές – είναι επαναλαμβανόμενα και ίσως προβλέψιμα, αν κατανοήσουμε σωστά τα «σιωπηλά σημάδια» των ρηγμάτων.
ΔΙΑΒΑΣΕ Τρόμος στην Ιαπωνία: Σενάρια για mega σεισμό στην τάφρο Nankai με 300.000 νεκρούς
Η επιστήμη δεν μπορεί (ακόμα) να προβλέψει ακριβώς πότε και πού θα γίνει ο επόμενος μεγάλος σεισμός. Μπορεί όμως να ερμηνεύσει τα προειδοποιητικά σημάδια και να κερδίσει πολύτιμο χρόνο για την ανθρώπινη ζωή.